هنر خوشنویسی در ایران از سابقه ی بسیار زیادی برخوردار است.
قبل از اسلام، خطوط مختلفی از جمله میخی، پهلوی و اوستایی در میان مردم ایران رواج بسیاری داشت. ولی با ظهور دین اسلام، الفبا و خطوط اسلامی، رفته رفته جای خود را در فرهنگ ما پیدا کرد و پس از مدتی نیز به یکی از خطوط پرکاربرد در میان مردم آن زمان تبدیل شد.
خط میخی ایران باستان
خط اوستایی
نتیجه‌ی این اتفاق، به وجود آمدن خطی بود که تعلیق نام گرفت. خط تعلیق که به آن ترسل هم می گفتند را می توان به عنوان اولین خط اصیل ایرانی پس از اسلام نام برد که حدود صد سال دوام داشت و بعد از آن به مرور از رواج آن کاسته شد و رونق سابق خود را از دست داد.
خط تعلیق نخستین خط اصیل ایرانی
تعلیق از ترکیب دو خط نسخ و رقاع به وجود آمده بود. این دو خط، که به خطوط اصول نیز معروف اند، در قرن چهارم قمری، توسط ابن مقله بیضاوی شیرازی به وجود آمدند.
نمونه‌ای از خط نسخ
خط تعلیق در ابتدا توسط خواجه تاج سلمانی قانون گذاری شد و بعد از او نیز خواجه عبدالحی منشی استرآبادی قوانین بیشتری را به آن اضافه کرد.
خط تعلیق در آن زمان بیشتربه عنوان خط تحریر برای نوشتن نامه ها و فرامین حکومتی به کار می رفت و بیشتر اشخاصی از آن استفاده می کردند که از سطح بالایی از سواد و آشنایی با خط بر خوردار بودند.
در قرن هشتم قمری میر علی تبریزی از ترکیب دو خط نسخ و تعلیق، خطی به نام نسختعلیق را به وجود آورد که بسیار مورد استقبال همگان قرار گرفت و موجب تحول و انقلاب عظیمی در هنر خوشنویسی شد.
لازم به ذکر است که در اثر کثرت استعمال، نام نسختعلیق به نستعلیق تغییر پیدا کرد.
نمونه‌ای از خط نستعلیق
بنا به گفته اساتید خوشنویسی، این خط از جمله زیباترین و ظریف ترین خطوط فارسی اسلامی است که به آن لقب عروس خطوط فارسی را داده اند.
در اواسط قرن یازدهم هجری، خط شکسته نستعلیق به عنوان سومین خط اصیل ایرانی به وجود آمد.
یکی از علل پیدایش و به وجود آمدن این خط، نیاز به تند نویسی و راحت نویسی در امور منشی گری در حکومت آن زمان بود.
همانطور که پس از پیدایش خط تعلیق، هنرمندان ایرانی به خاطر سرعت در کتابت، خط شکسته تعلیق را به وجود آوردند.
نمونه‌ای از خط شکسته نستعلیق
در دوران معاصر اساتید خوشنویسی همچون غلام حسین امیر خانی، عباس اخوین، کی خسرو خروش، علی شیرازی، حسن میرخانی، حسین میرخانی، حسین غلامی، علی راهجیری، علی اکبر کاوه، ابراهیم بوذری و ... را می توان نام برد که تلاش های بسیاری برای گسترش و احیای هنر نستعلیق نویسی کردند.
همچنین در حوزه‌ی خط شکسته نستعلیق نیز، اساتیدی از جمله یدالله کابلی، محمد حیدری و مجتبی ملک زاده را می توان نام برد که نقش بسزایی در گسترش و توسعه ی این هنر اصیل ایرانی داشتند.
در پایان نیز باید به این موضوع اشاره کرد که به سبب پرورش بزرگان خوشنویسی ایران در شهر قزوین، همچون میر عماد حسنی (استاد بزرگ خط نستعلیق)، ملک محمد قزوینی و عبدالمجید طالقانی، احمد پیله چی قزوینی و علی اکبر پگاه قزوینی، این شهر پایتخت هنرخوشنیوسی ایران لقب داده شد و هر ساله نیز شاهد جشنواره های بزرگ خوشنویسی می باشد.
