به ماناخط، فروشگاه تخصصی لوازم خوشنویسی خوش آمدید

میرزاکاظم، ستاره خوشنویسی ایران، مشخصات و آثار


مقدمه

همانطور که می دانید، یکی ستاره های درخشان آسمان هنر خوشنویسی، میرزاکاظم تهرانی است که قصد داریم در ادامه به معرفی این خوشنویس بزرگ بپردازیم.


اصل و نسب خانوادگی

میرزا محمدکاظم تهرانیان، معروف به میرزا کاظم و خوشنویس‌باشی، فرزند شیخ محمد مجتهد طهرانی و برادرزاده شیخ عبدالحسین طهرانی ملقب به شیخ العراقین بوده است.


تاریخ ولادت و وفات

تاریخ دقیق ولادت و حتی وفات و محل دفن این خوشنویس مشخص نیست ولی طبق برخی شواهد تا سال ۱۳۲۵ قمری در حیات بوده است.


رابطه میرزا کاظم با میرزا غلامرضا اصفهانی

میرزا کاظم با میرزا غلامرضا هم دوره بوده اند و اینطور گفته می شود که پس از درگذشت میرزا غلامرضا، اکثر شاگردان وی نزد میرزا کاظم می آمدند.


شاگردان و پیروان میرزا کاظم تهرانی

میرزا کاظم، استاد خط شاهزاده محمدتقی میرزا قاجار (رکن‌الدوله) و فرزندانش بود. همچنین برخی دیگر از شاگردان و متاثران همچون احمد قوام‌السلطنه ، محمد حسن وثوق‌الدوله ، میرزا ید‌الله کجوری و علینقی کاتب همایون را نیز می توان نام برد.


میرزا کاظم در خط شکسته هم استاد بود

آثار شکسته نویسی میرزا کاظم بسیار کم دیده شده است و این شاید برای بعضی عزیزان این تصور را ایجاد کند که وی در شکسته نویسی به اندازه کافی ماهر نبوده است. این تصور اساساً غلط است زیرا او در خط شکسته نیز استادی بی بدیل بوده است.

میرزا کاظم خط شکسته را بسیار آموزشی می‌نوشت. حتی برخی عبارات را با ترکیب‌های مختلف و به دفعات جهت سرمشق هنرجویان خود نگارش می کرد.

این اتفاق، علاوه بر موضوع آموزش، می تواند به این جهت هم برای ما مفید باشد که با ترکیبات مختلف در خط شکسته نستعلیق، آشنا شویم.

خط شکسته میرزا کاظم، به شیوه درویش عبدالمجید طالقانی و توام با نشانه¬هایی از شخصیت و منش خودش بوده است.

ویژگی های سبک میرزا کاظم در خط شکسته را می توان اینطور بیان کرد که سبک او خوش ترکیب، روان، ساده و بی تکلف بوده و همچنین خوانایی بسیار خوبی دارد.
در دوران ما نیز شکسته نویسان بسیاری، از آثار این هنرمند بزرگ بهره می برند.


سیاه مشق های میرزا کاظم تهرانی

از این استاد سیاه‌مشق های استادانه‌، ناب و انتزاعی باقی مانده است. سیاه مشق‌های او نادر و کم‌اند، اما همان چند اثر، بیانگر اوج هنر میرزا کاظم به شمار می‌آیند.

وی در سياه مشق، انواع تركيب‌ها را طبع‌آزمايی كرده و در بيشتر تركيب‌های سياه مشق نمونه های موفقی دارد.


چلیپا های میرزا کاظم تهرانی

از میرزاکاظم چلیپا های زیادی به جا نمانده است، ولی در ادامه می توانید یکی از این چلیپا های بی نظیر را ملاحظه فرمایید.


خلق سبک نو در نستعلیق

بعضاً سبک میرزاکاظم را متأثر از سید حسین خوشنویس باشی می دانند، ولی اگر به آثار خوشنویسان قاجار بنگریم، مشاهده می کنیم که در این بازه زمانی، سبک جدیدی در نستعلیق خلق می شود.

از ويژگی های اصلی اين سبک نو ظهور، درشت بودن حروف و نمايش قدرت قلم در حركتی بی‌پروا و بی‌تكلف است؛ نو آوری و خلاقيتی كه اوج آن در آثار ميرحسين (متوفی1300)، ميرزا غلامرضا اصفهانی (متوفی1307) و میرزا محمد كاظم قابل مشاهده است.


ویژگی های سبک میرزا کاظم

میرزا محمد كاظم را می توان در زمره خوشنویسانی دانست که بداهه می نوشتند. طبیعتاً ذوق هنری و بی‌تكلفی خط، از ويژگی های اين‌ گونه خوشنويسان است.

همچنین از دیگر ویژگی های این شخصیت هنری، می توان به صافی حرکت و روانی کشیده ها در سطر، استقلال کلمات و ترکیبات دو تایی حروف اشاره کرد که این ها نشان از ساختار آزاد خط او در سطر نویسی است.

فاصله كلمات بيشتر از حد معمول است که این نتيجه ميل به رهايی و بي‌تكلفی اوست.

البته گاهی وی، فاصله گذاری بین اجزای سطر را آگاهانه رعایت نمی کرد که ممکن است به دلیل آسانی فهم هنرجو این تصمیم را گرفته باشد.

اغلب این اتفاق در سطرهای کم کلمه، کوتاه و مستقل‌نویسی کلمات دیده می شود، ولی نهایتاً با افزایش تعداد کلمات در سطر، انسجام و ترکیب آن قوام پیدا می کند.

به صورت کلی، تفاوت ها در سطر نویسی میرزاکاظم و سبک نوین خوشنویسی، به حدی عمیق است که پی بردن به این تفاوت ها برای تمام خوشنویسان ممکن است.


برخی شاخصه های جزئی در خط میرزا کاظم

• در اتصالاتی مانند کلمه «چین»، کلمه را با شش دانگ قلم و دندانه ها را شاخص و واضح اجرا می‌کند.

• سوار کردن ترکیبات کشیده ای مانند «هر» یا «میر» بر مفرداتی مانند « و »، « د » و…

• ایستایی مولفه‌های کوتاه و بلند در حروف، مانند «الف» و در کلمات، مانند «لعل»

• کشیده‌های تخت و اجرا با دور کم مانند «ف» و «ب»

• کشیده‌های منحصر به فرد در کلمات «سر»، «هر»، «پیر»

• اجرای سرکش‌های بلند با ضخامتی نزدیک به عرض زبانه قلم

• اجرای منحصر به فرد کلمات «سه»، «جمعه»، «مستی»، «غم»

• در کشیده معکوس حرف «ی» بسیار منحصر به فرد عمل می کند.

• در قلم این استاد بزرگ، به ندرت خطایی در مرکب برداری و یا مرکب گذاری مشاهده می کنیم که این بیان کننده مهارت بسیار بالای وی در خط نستعلیق است.


دقت در انتخاب اشعار

میرزا کاظم در انتخاب اشعار هم بسیار دقت می کرد. بسیاری از مصراع‌ ها در نگارش او دارای معنای مستقلی هستند و احساس نیاز بیننده را برای بهره‌ مند شدن از یک مضمون زیبا، پاسخ می‌دهند.

این نکات نشان می‌دهند، میرزا کاظم خوشنویسی معناگرا، نکته یاب و سنجیده نویس بوده و به همان میزان که زیبایی خط را مهم می دانست، به دنبال انتقال معنا و مفهوم آن نیز بوده است.

آثار برجای مانده از میرزا محمدکاظم تهرانی مربوط به میانه سال¬های ۱۲۷۸ تا ۱۳۱۸ ه‍.ق است. آثاری که با قلم های متنوع و در قالب‌های مختلف نوشته شده اند.

این اثار در موزه‌هایی نظیر موزه خوشنویسی ایران، موزه میرعماد، موزه کتابخانه مجلس شورای اسلامی، موزه رضا عباسی آستان قدس رضوی و غیره دیده می شود.

البته بیشتر آثار مرحوم میرزا کاظم در اختیار مجموعه ‌داران خصوصی می باشد. همچنین سنگ مزار ناصرالدین شاه قاجار (مستقر در کاخ گلستان) هم به خط این استاد بزگوار است.


کتاب احوال و آثار میرزا کاظم تهرانی

این کتاب ارزشمند حاوی تعداد بسیار زیادی از آثار میرزاکاظم تهرانی است که می توانید از اینجا اقدام به خرید این کتاب ارزشمند نمایید.

این مطالب رو هم ببینی ضرر نداره !

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

لینک کوتاه:
سوالی دارید؟ با ما صحبت کنید!
تماس با پشتیبانی
سلام! برای چت در WhatsApp پرسنل پشتیبانی که میخواهید با او صحبت کنید را انتخاب کنید
ما معمولاً در چند دقیقه پاسخ می دهیم