آهارْ مُهْره، اصطلاحى رایج در فن کاغذ سازی است. در زمانی که هنوز کاغذ با دست ساخته مى‌شد، برای افزایش دوام و ضخامت و نیز پرز ندادن و پخش نشدن مرکب بر کاغذ، آن را آهار مى زدند و مهره مى‌کشیدند.
نوشتن بر روی کاغذ آهار مهره در سده های نخستین اسلامى ویژه نوشته‌های دینى، پیمان نامه‌ها و قراردادها بود.
چرا کاغذ ها را آهار می زنند ؟
به کار بردن آهار مهره برای کاغذ، جهت شفاف و نرم ساختن سطح رویی آن است؛ تا قلم به آسانی بر آن حرکت کند و مرکب در سطح متخلخل کاغذ پخش نشود.
آهار مهره کردن کاغذ می تواند موجب افزایش مقاومت و مرغوبیت کاغذ و همچنین ماندگاری اثر بر روی کاغذ گردد.
انواع کاغذهای آهارمهره
معمولا کاغذ های آهارمهره را بر حسب جنس کاغذ پایه به دو دسته صنعتی و دست ساز تقسیم می کنند.
در واقع در هر دوی این دسته بندی ها، مرحله آهار زنی و مهره کشی با دست انجام می شود و تنها تفاوت این دو نوع کاغذ آهارمهره جنس کاغذ پایه آن هاست.
به این معنا که در کاغذ های آهارمهره دست ساز؛ کاغذی که روی آن آهار زده می شود، کاغذ دست ساز است.
برای ساخت این کاغذ ها معمولا از الیاف گیاهی و ثعلب استفاده می شود.
اما در کاغذ های آهارمهره صنعتی برای کاغذ پایه از کاغذ های صنعتی و ساخته شده در کارخانه های کاغذ سازی استفاده می شود. به همین جهت این کاغذ ها تماماً یکدست، صاف و بدون هیچگونه شکستگی و تا خوردگی هستند.
از نظر کاربرد این دو نوع کاغذ آهارمهره هیچ تفاوتی با هم ندارند و همگی مورد تأیید اساتید خوشنویسی می باشند.
پرکاربرد ترین نوع آهار در خوشنویسی
در هنر خوشنویسی، برای آهارزنی کاغذ، روش های بسیار مختلفی وجود دارد که از معروف ترین آن ها آهار نشاسته و سفیده تخم مرغ است.
همانطور که گفته شد رایج‌ترین آهار از گذشته تا به حال آهار نشاسته است.
طرز تهیه مایع آهار: محلولی حاوی یک پیمانه نشاسته با سه پیمانه آب را هم می زنند تا سفید شود. سپس آن را می جوشانند تا مقداری غلیظ شود.
آهارزنی کاغذ چگونه انجام می شود ؟
زیر کاغذ ها، تخته هایی از جنس چوب درختانی همچون گلابی، چنار، گردو و یا چوب ام دی اف می گذارند و محلول را تا ولرم و تازه است با قلمو یا ابر چندین بار بر روی آن می مالند. در این حالت، مایع یکنواختی خود را از دست نمی دهد و به خوبی جذب کاغذ می شود.
آهارزنی به وسیله سفیده تخم مرغ
پس از هر بار خشک شدن کاغذ تا چند نوبت لایه دیگری از آهار به تمام سطح کاغذ زده می شود. تعداد تکرار بستگی به جنس و سطح کاغذ دارد.
همچنین برای صاف تر شدن سطح کاغذ از سفیده تخم مرغ یا آهار شنبلیله هم استفاده می شود. این کار سطح کاغذ را تا حد زیادی صاف و شفاف می کند. گاهی به سفیده تخم مرغ، زاج سفید نیز اضافه می کنند.
شیوه‌ای دیگر برای آهار دادن کاغذ با گونه‌های دیگر آهار که به صورت روان ساخته مى‌شد این بود که کاغذ را در محلول آهار فرو مى‌بردند و پس از مدتى کوتاه بیرون مى‌آوردند. سپس کاغذ را بر روی کرباسى که بر طناب گذاشته بودند، آویزان می کردند و یا بر روی زمین پهن کرده و در سایه خشک مى‌کردند که البته امروزه این روش چندان متداول نیست و معمولا روش اول استفاده می شود.
کاغذی که به شیوه ی گفته شده آهار زده می شود را «آهار مهره»، «آهار مهره‌دار»، «آهارمهره زده» و «آهارمهره شده» مى‌نامند.
کاغذ آهار داده را همواره موش و موریانه تهدید مى‌کند. به همین جهت برای دفع این آفت، آب برگ حنا، زاج سفید، آب پیه و مواد سمى به آهار مى‌افزودند. گاهى نیز برای رنگ آمیزی کاغذ، مواد رنگى به آهار مى‌افزودند و در این حال آهار دادن و رنگ آمیزی کاغذ همزمان انجام مى‌گرفت.
مهره چیست ؟
مهره ابزاری است برای جلا دادن، صیقلی نمودن و هموار ساختن سطح کاغذ آهار داده که به تناسب کاربرد به شکل ها و از جنس های گوناگون ساخته مى‌شود.
مهره خوشنویسی سایز بزرگ
چرا کاغذ باید مهره کشی شود ؟
با مهره کشی، کاغذ محکم و برای مرحله تحریر و ترسیم آماده می شود. امروزه اغلب مهره ها از جنس سنگ عقیق می باشند و برای حرکت راحت مهره روی کاغذ؛ مهره را روی یک دسته ی چوبی قرار می دهند.
چرا ماندگاری مرکب روی کاغذ آهارمهره بسیار زیاد است ؟
معمولا در جریان سفید کردن و از بین بردن و زدودن رنگ طبیعی کاغذ به صورت صنعتی، از مواد اسیدی استفاده می شود. این اسید در ترکیب با رطوبت هوا و مرکب خوشنویسی واکنش داده و سبب کاهش ماندگاری اثر خوشنویسی می شود.
یکی از آثار میرزا غلام رضا اصفهانی به رقم حدوداً ۲۰۰ سال پیش که بر روی کاغذ آهارمهره نقش بسته است.
به همین جهت در کاغذ های آهار مهره از کاغذهای بدون اسید استفاده می شود.
اما سطح زیر و خشن کاغذهای بدون اسید نیز از زیبایی اثر خوشنویسی می کاهد و امکان تصحیح خط را دشوار می نماید.
اینجاست که فنون و شیوه های آهار مهره یا صیقلی کردن سطح ناصاف کاغذ اهمیت پیدا می کند.
3 دیدگاه
ممنون از توضیحات فنی و جامع و قابل فهم شما که بصورتی شیوا و موجز حق مطلب را ادا کردید.
ممنون از توضیحات فنی و جامع و قابل فهم شما که بصورتی شیوا و موجز حق مطلب را ادا کردید.
میرزا غلامرضا سال ۱۲۴۶ به دنیا اومده. پس چطور این اثر مال ۲۰۰ سال پیشه؟??
لطفاً اطلاعات دقیق بیان کنید.
تاریخ تولد و رحلت میرزا غلامرضا به ترتیب ۱۲۴۶ و ۱۳۰۴ هجری قمری بوده است . الان ۱۴۴۵ هجری بمری است .مابین ۱۹۹ تا ۱۴۱ سال پیش.