میرزاکاظم، ستاره خوشنویسی ایران، مشخصات و آثار

دسته بندی :مجلات و مقالات خوشنویسی, معرفی اساتید 4 دی 1400 2027

سیاه مشق های میرزا کاظم تهرانی

از این استاد سیاه‌مشق های استادانه‌، ناب و انتزاعی باقی مانده است. سیاه مشق‌های او نادر و کم‌اند، اما همان چند اثر، بیانگر اوج هنر میرزا کاظم به شمار می‌آیند.

وی در سياه مشق، انواع تركيب‌ها را طبع‌آزمايی كرده و در بيشتر تركيب‌های سياه مشق نمونه های موفقی دارد.

ویژگی های سبک میرزا کاظم

میرزا محمد كاظم را می توان در زمره خوشنویسانی دانست که بداهه می نوشتند. طبیعتاً ذوق هنری و بی‌تكلفی خط، از ويژگی های اين‌ گونه خوشنويسان است.

همچنین از دیگر ویژگی های این شخصیت هنری، می توان به صافی حرکت و روانی کشیده ها در سطر، استقلال کلمات و ترکیبات دو تایی حروف اشاره کرد که این ها نشان از ساختار آزاد خط او در سطر نویسی است.

فاصله كلمات بيشتر از حد معمول است که این نتيجه ميل به رهايی و بي‌تكلفی اوست.

البته گاهی وی، فاصله گذاری بین اجزای سطر را آگاهانه رعایت نمی کرد که ممکن است به دلیل آسانی فهم هنرجو این تصمیم را گرفته باشد.

اغلب این اتفاق در سطرهای کم کلمه، کوتاه و مستقل‌نویسی کلمات دیده می شود، ولی نهایتاً با افزایش تعداد کلمات در سطر، انسجام و ترکیب آن قوام پیدا می کند.

به صورت کلی، تفاوت ها در سطر نویسی میرزاکاظم و سبک نوین خوشنویسی، به حدی عمیق است که پی بردن به این تفاوت ها برای تمام خوشنویسان ممکن است.

• ایستایی مولفه‌های کوتاه و بلند در حروف، مانند «الف» و در کلمات، مانند «لعل»

• کشیده‌های تخت و اجرا با دور کم مانند «ف» و «ب»

• کشیده‌های منحصر به فرد در کلمات «سر»، «هر»، «پیر»

• اجرای سرکش‌های بلند با ضخامتی نزدیک به عرض زبانه قلم

• اجرای منحصر به فرد کلمات «سه»، «جمعه»، «مستی»، «غم»

• در کشیده معکوس حرف «ی» بسیار منحصر به فرد عمل می کند.

دقت در انتخاب اشعار

میرزا کاظم در انتخاب اشعار هم بسیار دقت می کرد. بسیاری از مصراع‌ ها در نگارش او دارای معنای مستقلی هستند و احساس نیاز بیننده را برای بهره‌ مند شدن از یک مضمون زیبا، پاسخ می‌دهند.

این نکات نشان می‌دهند، میرزا کاظم خوشنویسی معناگرا، نکته یاب و سنجیده نویس بوده و به همان میزان که زیبایی خط را مهم می دانست، به دنبال انتقال معنا و مفهوم آن نیز بوده است.

آثار برجای مانده از میرزا محمدکاظم تهرانی مربوط به میانه سال¬های ۱۲۷۸ تا ۱۳۱۸ ه‍.ق است. آثاری که با قلم های متنوع و در قالب‌های مختلف نوشته شده اند.

این اثار در موزه‌هایی نظیر موزه خوشنویسی ایران، موزه میرعماد، موزه کتابخانه مجلس شورای اسلامی، موزه رضا عباسی آستان قدس رضوی و غیره دیده می شود.

البته بیشتر آثار مرحوم میرزا کاظم در اختیار مجموعه ‌داران خصوصی می باشد. همچنین سنگ مزار ناصرالدین شاه قاجار (مستقر در کاخ گلستان) هم به خط این استاد بزگوار است.